JA PRISMen helburu orokorra osasun mental txarrak dakarren zama murriztea da, talde kalteberei arreta berezia eskainiz, osasun mental ona sustatuz, osasun mentaleko arazoak eraginkortasunez prebenituz eta EBko estatu kide guztietan eta herrialde elkartuetan osasun mentaleko tratamendurako eta zerbitzuetarako sarbidea hobetuz, praktika onenak eta etorkizun handiena dutenak testuinguru berrietara transferitzen eta ezartzen lagunduz.
JA PRISMen helburu espezifikoak bi mailatan ezarriko dira: 1) Baterako Ekintza, oro har, eta 2) ezarpen-lekuak.
Ekintza Bateratuaren helburu espezifikoak hauek dira:
SO1. Osasun mental ona eta osasun mentaleko arazoen prebentzioa sustatzea.
SO2. Ebidentzian oinarritutako ikuspegi eta esku-hartzeetarako sarbidea hobetzea, osasun mentaleko arazoen tratamenduan berritzaileak, etorkizun handikoak eta pertsonalizatuak, arreta eta ikuspegi komunitarioak hobetzea barne.
SO3. Bizi-kalitatea hobetzea, pazientearengan oinarritutako jarraipen-arreta egokiaren bidez, arreta berezia eskainiz oinarrizko eskubideei eta estigmaren eta diskriminazioaren aurkako borrokari.
SO4. Estatu kideei laguntzea talde kalteberentzat osasun mentalaren ikuspegi integrala har dezaten.
SO5. Nazio mailako praktika egokituen eta emaitzen epe luzeko iraunkortasunari laguntzea.
SO6. Talde kalteberetan osasun mentala babesten duten jardunbideen testuinguru berrietara transferitzea erraztea.
SO7. JA MENTOR eta beste ekimen batzuekiko sinergiak eta lankidetza bultzatzea.
SO8. JAren helburuak, jarduerak eta emaitzak eraginkortasunez zabaltzea eta komunikatzea, bai estatuan, bai nazioartean.
SO9. JA PRISMen errendimenduaren eta inpaktuaren kalitate handiko ebaluazioa bermatzea.
SO10. JA PRISM eraginkortasunez kudeatzea.
Estatu kideen lehentasunen eta lehentasunen arabera, transferituko diren jardunbideak suizidioaren prebentzioan (BIZI programa), adinekoen bakardadearen aurkako borrokan (Circle of Friends) eta haurren eta gazteen ongizate emozionalaren sustapenean (Act, Belong, Commit) oinarritzen dira.
JA PRISMen jarduerak zazpi lan-paketetan (PT) banatzen dira: zeharkako lau PT (koordinazioa eta kudeaketa, komunikazioa eta hedapena, ebaluazioa eta iraunkortasuna) eta hiru PT tekniko, bakoitza hautatutako praktika bakoitzaren transferentziari eskainia. Guztira, JA PRISMek 61 ezarpen-leku ordezkatzen ditu (13 lekuk ikuspegi metodologiko eta praktikoei buruzko informazioa lortuko dute, baina ez da hedatzerik espero, 34 lekuk eskala txikiko proiektu pilotuak abiaraziko dituzte eta 14 lekuk eskala handiko ezarpenak egingo dituzte) 18 estatu kidetan eta 2 herrialde elkartutan.
JA PRISMek giza eskubideetara bideratutako ikuspegiei buruzko sentsibilizazioa eta ezagutza areagotu nahi ditu, talde kalteberen eta sozioekonomikoki behartsuen ahalduntzea eta bizi-kalitatea hobetu nahi ditu, osasun publikoko zerbitzuak birmoldatu nahi ditu eta osasun mentalaren ikuspegi integral baterantz bideratutako politikak egin nahi ditu, prebentziora bideratuta.
JA PRISMek osasun mental eskasak dakarren zama murriztea espero du, bereziki talde kalteberetan zentratuz, osasun mental ona sustatuz, osasun mentaleko arazoak eraginkortasunez prebenituz eta EBko estatu kide guztietan eta herrialde elkartuetan osasun mentaleko tratamendurako eta zerbitzuetarako sarbidea hobetuz, jardunbide onenak eta etorkizun handiena dutenak testuinguru berrietara transferitzen eta ezartzen lagunduz.
- Talde kalteberen eta desabantaila sozioekonomikoan daudenen bizi-kalitatea hobetzea, neurriak areagotzeari esker, hala nola sentsibilizazio-jarraibideak eta -jarduerak, estigmarekin eta diskriminazioarekin amaitzeko. JA PRISMek lan egingo du praktika egokituen epe luzeko jasangarritasuna eta estatu mailako emaitzak babesteko, benetako eragina bermatzeko.
- Osasun mentaleko nahasmenduen eta desgaitasunarekin bizitako urteen karga murriztea. JA PRISMek osasun-agintarien gaitasuna handituko du talde ahulei osasun mentalaren ikuspegi integrala eskaintzeko. Proiektuak 19 herrialde izango ditu ardatz, mundu mailan benetako murrizketa lortzeko lehen urrats gisa.
- Osasun publikoko zerbitzuak birmoldatzea, osasun mentaleko ikuspegi integral baterantz eta biztanleria kalteberarentzako prebentziora bideratuta.
- Osasun mentalaren mugatzaile sozialei heltzea, Europan eragina duten politikak eta ikuspegiak diseinatuz eta aplikatuz.
- Gizarte-sareak eta -zerbitzuak (osasuna, hezkuntza, gizarte- eta kultura-sustapena) eta horietara iristeko berdintasuna indartzea nahasmendu mentalak pairatzeko arriskuan dauden pertsona kalteberentzat.
Hauek dira talde hartzaile zuzenak: osasun mentaleko arazoak dituzten edo arriskuan dauden pertsonak, talde kalteberak (haurrak eta nerabeak, adinekoak, migratzaileak, maila sozioekonomiko baxuko pertsonak, errefuxiatuak, erromaniak, langabeak, LGBTQI+, substantzien kontsumitzaileak eta presoak), profesionalak eta osasun eta osasun publikoaren kudeatzaileak, osasun-agintariak eta arduradun politikoak. Zeharkako talde hartzaileak honako hauek dira: mundu akademikoa, pazienteen erakundeak, gizarte zibila eta industria.
Koordinazio-taldea Biosistemak taldeak ordezkatzen du. Ekintza bateratuaren helburuak eta HaDEA, DG SANTE eta Europako Batzordearekiko kontratu-betebeharrak betetzearen arduraduna da, eta lidergo zientifiko eta tekniko globala, kalitatea bermatzeko politika eta baterako ekintzaren koordinazio orokorra eskaintzen ditu. Era berean, Biosistemak orientazio estrategikoa ematen du, aldaketak diseinatzen ditu zereginen irismenean eta ikuspegian, batzorde betearazlearen ahalegin guztiak koordinatzen ditu eta zereginen arteko mendekotasunak kudeatzen ditu, osagaiak lotuz ekintza bateratua arrakastaz osatzeko. Identifikatutako helburu eta mugen barruan kalitate handiko emaitzak lortzeaz ere arduratzen da Institutua; ikuspegi metodologiko orokorra ezartzeaz, kalitate handiko arauak zehazteaz eta ahaleginak ezarpenera, ebaluaziora eta argitalpen zientifikoetara bideratzeaz arduratzen da.
Era berean, Biosistemak liderra da BIZI praktikaren transferentzia ardatz duen 5. lan-paketean, eta honako helburu nagusi hauek ditu:
- Egoera aztertzea eta suizidioaren prebentzioarekin lotutako lehentasunak eta arlo estrategikoak identifikatzea.
- BIZI praktika egokitzea, tokiko testuinguru, behar eta berezitasunetara egokitzen dela bermatzeko.
- BIZI programa osasun mentalarekin zerikusia duten zeharkako gaiak jorratzen dituzten mikroesku-hartze gehigarriekin aberastea.
- Ezarpen-lekuetan praktiken ezarpena gidatzeko ekintza-plana garatzea.
- Tokiko praktikak hedatzea, gainbegiratzea eta horien jarraipena egitea, aurreikusitako jarduerak betetzen direla bermatzeko.
- Euskadiren rola: Euskadik, Biosistemen bitartez eta Osakidetzarekin eta osasunaren eta ongizatearen euskal sistemako beste eragile batzuekin lankidetza estuan, zeregin estrategikoa du osasun mentaleko jardunbide egokiak hautatu eta ezartzeko orduan. JA PRISM Ekintza Bateratuaren esparruan, Euskadi BIZI programaren transferentziaren buru da, Europa mailan suizidioaren prebentzioan etorkizun handiko praktika gisa aitortua. Suizidioa Prebenitzeko Euskal Estrategian errotutako programa honek doako online prestakuntza eskaintzen die profesional komunitario ez-sanitarioei eta boluntarioei, garaiz detektatzeko eta arriskuan dauden pertsonei laguntzeko gaitasunak izan ditzaten.
Horrela, Euskadi erreferente bihurtzen da talde kalteberen identifikazioan eta Europako beste herrialde batzuetan egokitu ahal izango diren metodologia berritzaileak abian jartzean. Euskadik JA PRISMen duen parte-hartzeak sektoreen arteko lankidetza sustatzen du udalekin, foru-aldundiekin, elkargo profesionalekin eta hirugarren sektoreko erakundeekin, eta lankidetza-ekosistema bat sendotzen du suizidioaren prebentzioaren inguruan. Lidergo horrekin, Euskadik jardunbide egokien transferentzia, ebaluazioa eta eskalagarritasuna bultzatzen ditu Europa mailan, ikerketa aplikatua, etengabeko prestakuntza eta arreta komunitarioko zerbitzuen hobekuntza indartuz.
- Sarah Berrocoso, Jone Guenetxea, Dolores Verdoy, Ane Fullaondo.